İsrail’in başkenti Tel Aviv’e hava yolu ile rahatlıkla ulaşım sağlayabilirsiniz. İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’ndan Tel Aviv Ben Gurion Havalimanı’na ulaşım süresi yaklaşık 2 saattir.
Tel Aviv’de ılıman bir hava hâkim olduğu için yılın her mevsimi gezilebilir. Kenti, en kalabalık döneminde ziyaret etmek isterseniz yaz aylarını tercih edebilirsiniz. Yaz ayları, deniz tatiliyle ön plana çıkan Tel Aviv’in en yoğun ilgi gördüğü dönemdir. İlkbahar ve sonbahar aylarında kentin sokaklarını dolaşarak gezmek oldukça keyiflidir, yoğun sıcaklardan bunalmak istemeyen seyahat severler genellikle bu mevsimleri tercih eder. Tel Aviv küçük bir kent olduğu için ortalama 3-4 gün içerisinde hemen hemen her yeri gezebilirsiniz.
Bir diğer adıyla Eski Yafa 4000 yıllık geçmişe sahip, dünyanın en eski liman kentlerindendir. İbranice yazılmış kadim eserlerde adı geçen bu kent, ziyaretçilerine zamanda yolculuk vadeder. Özellikle irili ufaklı sokaklarını gezerken rastlayacağınız sanat galerileri, dükkânlar, mücevherciler, muazzam bahçeler ve sizi ağırlamaya hevesli restoranlarıyla mutlaka uğramanız yerler arasında yer alıyor.
İbranicede “Tanrının oturduğu yer” anlamına gelen Nefe Tzedek, Yafa kenti surlarının ötesinde kurulan ilk Yahudi semti olmasıyla meşhurdur. Tel Aviv’in kökeni buraya dayandırılmaktadır. Günümüzde oldukça modern ve lüks bir havaya bürünmüş olsa da kenti dolaşırken nostaljik dokuyu solumak mümkündür.
1978’de kurulmuş olan müze, Tel Aviv Üniversitesi’nin kampüsü içerisindedir. Yahudi tarihi ve kökeni hakkında geniş çaplı bilgi edinebileceğiniz bu müze oldukça yenilikçi ve modern bir bakış açısıyla tasarlanmıştır. Aile, topluluk, uluslararası, kültür, inanç ve dönüş isimleriyle, altı adet tematik kata ayrılmış bu müzenin her yerinde teknolojiden faydalanılmış ve projektörler yardımıyla oldukça ilginç bir müze deneyimi oluşturulmuştur.
Orta Doğu kültürüne ve dinler tarihine meraklı iseniz akla ilk gelen yer şüphesiz Kudüs. 3 semavi din için de muazzam bir önem arz eden bu şehir gideni hayran bırakacak şekilde güzel. Hem tarihinden biraz bahsedeceğim hem de neler yapılır nereler görülmeli anlatmaya çalışacağım.
Genel Notlar
Öncelikle Kudüs’ü ziyaret etmeniz için İsrail vizesi gerekiyor. Ancak, işin güzel tarafı vizeye herhangi bir ücret ödemiyorsunuz. İstanbul’da Yapı Kredi C blok içerisinde İsrail Konsolosluğu bulunuyor ve gerekli belgeleri tamamlayıp vizenizi kolaylıkla alabiliyorsunuz. Yaklaşık 2 haftada vizeniz çıkıyor. Burada önemli olan bir nokta var: Bilindiği üzere İsrail ile bütün Arap ülkelerinin sorunu var ve pasaportunda İsrail vizesi olanları ülkelerine almıyorlar. Eğer yakın dönemde bir Arap ülkesini ya da İran’ı ziyaret edecekseniz vizenizi, pasaporta değil de ayrı bir kağıda vurmalarını rica edebilirsiniz. Ben pasaportuma vurdurduğum için İran’a giderken pasaportumu yenilemem gerekmişti. Siz bu hatayı yapmayın. Başka bilinmesi gereken şey ise Türkiye’den Kudüs’e direkt uçuş yok. Havaalanı Tel Aviv şehrinde. Ama İsrail çok küçük bir ülke özellikle doğu ucu ile batı ucu araba ile yaklaşık 40 dakika. Ben Gurion havaalanı da Tel Aviv ile Kudüs’ün tam ortasında aslında. Yani havaalanından direkt Kudüs’e de ulaşabilrsiniz.
Bir başka ayrıntı ise eğer İsrail’e cuma akşamı ya da Cumartesi sabahı varacaksanız, şehrin bir zombi saldırısına uğradığını düşünebilirsiniz. Çünkü sokaklarda kimse yok. Şabat adını verdikleri Cumartesi günü, Yahudiler için oldukça kutsal. Cuma akşamından cumartesi akşamüstüne kadar vakitlerini ibadet ederek geçiriyorlar ve ne toplu taşıma araçları çalışıyor ne dükkanlar açık. Bazı müslüman taksiciler o gün çalışıyor. O taksileri kullanabilirsiniz.
İsrail pahalı mı diye soruyorsanız; evet, İsrail gerçekten çok pahalı bir ülke. Özellikle Tel Aviv dünyanın en pahalı on şehrinden biri. Bir buçuk litrelik suya 20 liraya yaklaşan fiyatları ödemeniz mümkün. İşin güzel yanı ise Müslüman mahallelerinin çoğunda hayratlar var. Yolunuz düşerse suyunuzu iyice depolayın. Ama bunun dışında ödeyeceğiniz fiyatlar da oldukça yüksek. Kudüs, Tel Aviv’e göre nispeten daha ucuz.
Kudüs’e Nasıl Giderim?
İsrail’e gelmişken muhtemelen Tel Aviv’e de uğrarsınız. Hatta büyük ihtimalle ilk durağınız orası olur. Tel Aviv’den Kudüs’e her saat otobüs kalkıyor. Yolculuk yaklaşık 40 dakika sürüyor. Ücreti tam anımsayamıyorum ama 25-30 lira civarı bir ücret ödemeniz gerekiyor. Bu arada, İsrail’de çoğu kişi İngilizce bilmiyor ve tabelalar genelde İbrani alfabesinde. Bu sizi en çok zorlayacak konu olacak. Önceden, internet üzerinden bir araştırma yapmak orada yardıma muhtaç kalma olasılığınızı biraz düşürecektir.
Kudüs otobüs terminaline geldikten sonra Jaffa adı verilen uzun bir caddeden yürüyeceksiniz. Bu yolu dümdüz takip ederseniz eski Kudüs’e varıyorsunuz. O caddenin bulunduğu bölge ise yeni Kudüs adı verilen modern bölge. Sağlı sollu restoranlar, oteller, mağazalar mevcut. Biz Jarusalem Hostel’de kalmıştık. Hem fiyatı makuldü hem de oldukça memnun kaldık. Düşünebilirsiniz.
Kudüs Adı
Kudüs, Arapçada kutsal anlamına geliyor. Müslümanlar bu şehre Kudüs derken Yahudiler, Yeruşalayim diyor. İngilizcesi de bu yüzden Jarusalem olarak geçiyor. Bildiğiniz üzere “selam” Arapça barış demektir. İbranice Şalam/Şalom da aynı anlama gelir. Bu sebeple şehrin adının etimolojik olarak anlamı “Barış Şehri”dir. Kaderin ironisi olacak ki binlerce yıldır şehirde barış bir türlü tesis edilemiyor.
Kudüs Hakkında Genel Bilgiler
Eski şehir 4 ayrı bölgeye bölünmüş durumda. Bunlar Hristiyanlara, Yahudilere, Müslümanlara ve Ermenilere ait mahalleler. Çoğu yerde bir mahalleden diğerine geçtiğinizi anlamıyorsunuz bile. Ama siyasi olarak sıcak bölgelerde sıkı kontrolden dolayı mahalle değiştirdiğinizi hemen anlayabilirsiniz. Uzun namlulu silahlarla bekleyen onlarca asker ve polis göreceksiniz tedirgin olmayın. Bir süre sonra alışılıyor.
Ermeni mahallelerinde duvarlarda, dükkanlarda “1915 Olayları”nı gösteren fotoğraflar, haritalar görmeniz mümkün. İnsanları çok iyi olsa da ben Türk olduğumu söylemeye çekindim. Hassas bir konu olduğu için risk almadım. Siz de siyasi sohbetlere girmekten kaçınabilirsiniz.
Müslüman mahalleler klasik şark cümbüşü havasında. Kalabalık, düzensiz, karmaşık. Diğerleri ile kıyaslayınca pis. Ama ayrı bir havası var. Otantik. Esnaf, şaşırtmayacak derecede kazıkçı. Dikkat!
Yahudi Bölgesinde Gezilecek Yerler
İsrail Krallığının 3. Kralı olan Davut(Kur’an’a göre Hz. Davud), Kudüs şehrinin kurucusudur ve üç dine göre de Zebur bu peygambere indirilmiştir. Bu sebeple Yahudiler için önem arz eder Kudüs. Yahudilikte kutsal dört şehirden en kutsalıdır(diğerleri: Hebron, Tiberya, Safed). Davud, 12 kabileyi birleştirip Kudüs şehrini kurarak bir nevi İsrail devletini de kuruyor. Yahudiler 1000 yıl boyunca bu şehri yönetiyor ve sürgünden sonra da bu şehre kutsiyet atfediyorlar.
1000 yıllık Kudüs hakimiyetleri sürecinde Kudüs Tapınağını inşa ediyorlar. Bugün o tapınaktan kalan tek kısım ise Ağlama Duvarı adı verilen Batı Duvarları. Günün her saati burada dua eden insanlar görmeniz mümkün. Özellikle cuma ve cumartesi günleri müthiş kalabalık. İnsana uhrevi bir hava veriyor ve etkilenmemek gerçekten mümkün değil. Duvarın karşısında ağlayarak transa geçen onlarca insandan bahsediyorum. Gerçekten inanç denilen olgu çok ilginç bir şey.
Kudüs Gezi Rehberi – Ağlama Duvarı
Kadınlar ve erkekler ayrı bölümlerde ibadet ediyor. Kadınların kapalı giyinmesi, erkeklerin ise başlarına kippa adı verilen takkeden takması gerekiyor.
Hristiyan Bölgesinde Gezilecek Yerler
Nasıralı İsa, Kudüs’e gelerek burada öğretisini yaymayı amaçlar. Ancak sonrasında Roma valisi, öldürülmesini emreder ve çarmıha gerilir. Üç semavi dine göre de burada ölür, burada göğe yükselir ve tekrar burada dünyaya gönderilecektir. İsa sırtında çarmıh ile yüksek bir tepeye zorla yürüttürülür ve 14 farklı noktada yorgunluktan düşer. Bu 14 noktalı rota “Çile Yolu” olarak anılır ve hacı olmak isteyen Hristiyanlar bu rotayı çarmıh taşıyarak yürürler. Hz. İsa’nın çarmıha gerildiğine inanılan yer ise bugün Kutsal Kabir Kilisesi diye adlandırılır. Hz. İsa bu kilisede çarmıha gerilip göğe yükseldiği için Hristiyanların başlıca ziyaret ettiği yer. Bu sebeple çok kalabalık. Kilisedeki görevler mezheplere pay edilmiş durumda ve çeşitli mezheplerden din adamlarını görmeniz mümkün. Tek kelime ile şahane bir yer. Rehbersiz gezilmemeli.
Müslüman Bölgesinde Gezilecek Yerler
Müslümanların ilk kıblesi, Kudüs içerisinde bulunan Mescid-i Aksa’dır. Ayrıca Hz. Muhammed’in Burak adı verilen bir binek hayvanıyla miraca yükseldiği ve Allah’la pazarlık yaptığı, konuştuğu yer olarak kabul edilir. Bence Kudüs’ün en etkileyici yeri. Giriş sadece Müslümanlara serbest. Başka dinden insan giremiyor. Çaktırmadan girmek belki mümkün. Tipiniz müslümanı andırmıyorsa girişte asker tarafından bazı sorular soruluyor. Fatiha oku, nereden geliyorsun gibi. En kestirme yolu kimliğinizi göstermek. Bizimkilerde din hanesi olduğu için orada islam yazısını gören asker hemen içeri buyur ediyor.
Bir de sanılanın aksine o sarı kubbeli yapı Mescid-i Aksa değil. Mescid-i Aksa o bölgenin genel adı. Sarı kubbeli olağanüstü yapının adı ise Kubbet-üs-Sahra. 10-20 metre ilerisinde ise Mescid-i Aksa camii var. Orada ibadet edilebiliyor.
Zeytindağı
Bir de Zeytindağı adı verilen, Kudüs panoramasını görebileceğiniz ve 3 din için de önemli bir tepe var. Mesih’in bu tepe üzerinden Kudüs’e gireceğine ve Sırat Köprüsü’nün burada kurulacağına inanılıyor. Bir de emin değilim ama Hz. İbrahim’in oğlu İsmail’i kurban etmek için götürdüğü tepe buydu sanırım. Yanlış hatırlıyorsam yorum kısmında düzeltin beni lütfen.
Kudüs gezi rehberi bu kadar. Osmanlı döneminden, İngiliz hakimiyetinden de bahsetmek gerekiyordu belki ama çok uzayacak. Başka zamana diyelim.
Son olarak, Kudüs gerçekten çok ilginç ve sayısız sırla dolu bir yer. Biraz tarih bilmeden ve kutsal kitapları okumadan burayı anlamak imkansız. Ben bildiğimi zannederdim ama bilinmeyen binlerce şey var. Seyahat planı yapacaksanız mutlaka bir şeyler araştırıp okuyarak gidin.